Moeilijke gesprekken

Hoe vaak heb je een moeilijk gesprek of andere interactie met anderen? Zo’n interactie waarna je je doodmoe voelt, alsof alle energie uit je is gestroomd? Waaraan je een rotgevoel overhield? Soms was je intentie heel positief en eindigde het in een heel verwarrend en een lastig gesprek. Vaak vraag je je af hoe het nu komt dat je “hierin verzeild raakte”.

In relaties, op het werk en in vriendschappen komen dit soort gesprekken dagelijks voor.

Wanneer je je bewust wordt van de rol die je inneemt in een gesprek en waarom je dat doet, dan kun je effectiever worden in je communicatie.

Waarom doen we dat?

Je zou toch zeggen dat niemand bewust een gesprek ingaat om er moe en met een rotgevoel uit te komen? Toch overkomt het je vaak, is het niet?

Het klopt dat bijna niemand bewust een gesprek zo ingaat. Het is ook de kern van dit soort gesprekken; ze vinden plaats met onbewuste drijfveren.

In een eerder artikel beschreef ik het scriptproces. Daarin vermeldde ik dat je om tijd te structureren 5 gradaties hebt van intensiteit waarin je in een interactie bent. De eerste 4 gaat je waarschijnlijk makkelijk af, maar als het aankomt op het opzoeken van werkelijke intimiteit wordt het ingewikkeld. Vaak heb je dan, door jouw overtuigingen over jezelf in de wereld waarin je leeft, de neiging om de intimiteit te vermijden. Intimiteit voelt kwetsbaar, en vaak heb je de neiging om jezelf daartegen te beschermen.

Daardoor ga je onbewust spellen spelen, zodat je uiteindelijk jouw scriptovertuigingen onbewust bevestigt.

Dramadriehoek

Zo’n 50 jaar geleden bedacht Stephen Karpman een model om deze dynamiek tussen mensen visueel te maken en hij noemde dat de dramadriehoek.

Hij stelt dat je in een spel altijd een van drie rollen op je neemt:

Aanklager: wanneer je in deze rol zit, vindt je anderen minderwaardig en niet OK. Je wil de ander raken en je hebt geen respect voor de ander. Je klaagt over de ander en vindt dat die het allemaal verkeerd doet.

Redder: dit is superman, die niet vertrouwt op de mogelijkheden van de ander en de ander helpt; of die nu wil of niet. Wanneer je in deze rol zit, dan geloof je niet dat de ander zelf kan nadenken en handelen en je helpt de ander omdat jij je daardoor beter voelt.

Slachtoffer: Je denkt niet dat je zelf in staat bent om iets op te lossen. Je vindt jezelf minderwaardig. Je zoekt daarom een Redder of Aanklager om jou de aandacht te geven die je zoekt.

Wanneer je dit bekijkt vanuit het concept van “Vensters op de wereld“, dan  ziet dat er zo uit:

Aanklager: vind zichzelf OK en de ander niet OK: IOKJNOK
Redder: vind zichzelf OK en de ander niet OK: IOKJNOK
Slachtoffer: vindt zichzelf niet OK en de ander OK: INOKJOK
De dramadriehoek van Karpman ziet er als volgt uit:

De pijlen geven het spelelement aan. Je zit in een spel waarbij iemand vanuit één van de drie rollen het spel start. Vervolgens verander je door de interactie telkens van rol. Zo’n spel kan enkele minuten of soms wel maanden of jaren duren, afhankelijk van de intensiteit. Sommige spelen zijn zo heftig, dat ze al snel belanden in het ziekenhuis, de gevangenis of het mortuarium. De meeste spelen blijven in intensiteit beperkt tot milde (doch niet minder slopende) interacties. Het drama in de driehoek zit hem er in, dat het resultaat van deze spelen, altijd negatief zijn. Niemand wordt er beter van en het bevestigt negatieve overtuigingen over jezelf en de wereld waarin jij leeft.

Voorbeeld rollen in dramadriehoek

Een padvinder ziet verderop een oud vrouwtje wat weifelend staan bij een zebrapad. De koene padvinder rept zich naar het vrouwtje, grijpt haar arm en meldt haar: “kom maar, dametje, ik zal je wel even naar de overkant helpen”. (Redder)
Het dametje moppert, stribbelt ietwat tegen, maar laat zich toch naar de overkant helpen. (Slachtoffer)
Eenmaal aan de overkant beland, kijkt de padvinder het vrouwtje triomfantelijk aan en spreekt haar minzaam toe: “zo, ik heb U fijn aan de overkant gebracht, wat vindt u daar nu van?!” (Redder)
Het vrouwtje wordt boos, slaat de padvinder enkele malen met haar paraplu en roept hem toe: “Maar ik wilde helemaal niet naar de overkant!” (Aanklager)
De padvinder krimpt in elkaar en druipt af, schouders gebogen, hoofd tussen zijn schouders, denkend: “zie je wel, ik word nooit gewaardeerd!” (Slachtoffer)

Doordat de padvinder niet controleerde of de oude dame wel geholpen wilde worden, werd hij een Redder. De dame liet zich meeslepen, wellicht denkende dat ze hem toch niet kon tegenhouden en zat in een Slachtofferrol. Vervolgens kwam de switch en werd ze Aanklager toen hij zijn Redderrol wilde bevestigd zien met een mooi compliment van de dame. Hij voelde zich daarna Slachtoffer. Voor zowel de dame als de padvinder is deze interactie een bevestiging van hun overtuigingen.

Je hebt altijd een favoriete rol in de Dramadriehoek: een positie die je van nature als eerste kiest. Welke is dat bij jou?

Hoe kom je uit de dramadriehoek met compassie?

Nu je weet dat je regelmatig in dit soort gesprekken verzeild geraakt bent is de vraag: hoe zorg je nou dat je uit zo’n interactie komt, als je eenmaal weet dat het niet effectief is wat je doet?
Wanneer je je bewust wordt dat je in een spel zit, dan stop je het meestal vanzelf. Een handig hulpmiddel om je te helpen je spel te analyseren en op een goede wijze om te draaien naar een positief resultaat is: de compassiedriehoek.

10% regel

Wanneer je zojuist in een situatie zat met spelmatigheden en je wellicht alledrie de rollen van de dramadriehoek hebt gespeeld, kun je met de ander het volgende doen.

Je start met te beseffen dat altijd in ieder geval 10% van wat de ander zei of deed gebeurt vanuit een positieve gedachte.

Onthoudt het volgende:

• 10% van de interactie gebeurt altijd met een positieve intentie in elke rol
• 10% (minstens) van elk idee dat is uitgesproken bevat waarheid.
• 10% van de populatie op de wereld zou op dezelfde wijze reageren.
• 10% van wat je zegt, klopt sowieso niet!

Compassiedriehoek

Om uit de dramadriehoek te komen, is het nodig om de waarheid in elk van de drie rollen te erkennen naar de ander toe. Per rol bespreek je wat je merkte in jezelf aan positieve drive en wat je voor positieve drive zag bij de ander. Je kunt ze letterlijk bespreken.

Voorbeeld compassiedriehoek

Wanneer we het voorbeeld van de padvinder en de dame nemen, zouden deze met elkaar in gesprek kunnen over wat er nu eigenlijk gebeurde:

De padvinder zou het volgende kunnen zeggen:

Vanuit Aanklager: Ik sprak U aan en zei U dat ik U graag naar de overkant hielp. U ging met mij mee en zei niet tegen mij dat U niet naar de overkant wilde. Ik merkte dat ik daardoor het idee had dat ik het juiste deed.

Vanuit Redder: Ik zag U weifelend staan bij een zebrapad. Ik concludeerde dat ik u wellicht kon helpen. Ik wilde u graag helpen omdat u er zo verloren uit zag.

Vanuit slachtoffer: Toen u zo boos werd, voelde ik me erg verloren. Ik wilde u helpen en ik had niet in de gaten dat U eigenlijk niet wilde oversteken.

Wanneer beide gesprekspartners zo verantwoordelijkheid nemen voor de ineffectiviteit in de interactie, de waarheid in de gebeurtenis erkennen en waardering geven voor wat er gebeurde en tenslotte sympathie uitspreken voor het stuk positieve intentie die er in zat, is men direct uit de dramadriehoek.

Dat is de wijze om van DRAMA naar COMPASSIE te gaan! Succes!