‘Ik ben ok, jij bent ok.’ Zo luidt één van de bekendste zinnen uit de Transactionele Analyse. Maar waar gaat dit over? Over hoe je
naar de wereld kijkt. Ook wel jouw ‘venster op de wereld’ genoemd. Er zijn 4 verschillende.
Jouw kijk op de wereld bepaalt door welk venster je het vaakst naar buiten tuurt. En wanneer je dát weet, kun je – als je dat wilt – je wereldbeeld wijzigen.
Allereerst: welke 4 vensters zijn er?
4 vensters op de wereld
1. Ik ben OK, jij bent OK (IOKJOK)
2. Ik ben OK, jij bent niet OK (IOKJNOK)
3. Ik ben niet OK, jij bent OK (INOKJOK)
4. Ik ben niet OK, jij bent niet OK (INOKJNOK)
Niemand kijkt altijd maar door één venster; ook jij niet. Maar waarschijnlijk is er wél één waar je het meeste door naar de wereld kijkt.
Ik OK JIJ OK?
De toelichting op de 4 vensters:
1. IOKJOK: ++ Als je normaal gesproken door dit venster naar de wereld kijkt, dan denk je in win-win termen. Je wereldbeeld is realistisch. Je ziet wanneer anderen dingen door een onconstructief venster zien. Hierdoor begrijp je dat anderen zich soms onlogisch gedragen. Je kan iemands gedrag onderscheiden van zijn of haar waarde als mens. Met respect, assertief kan je bezwaar maken tegen ineffectief gedrag van anderen. Het is het meest gezonde en effectieve venster om naar de wereld te kijken.
In Transactionele Analyse is het streven om zo veel mogelijk autonomie te bereiken. Autonomie manifesteert zich door het vrijkomen of het herstel van 3 vermogens:
- bewustheid,
- spontaniteit en
- intimiteit.
De gedragingen, gedachten en gevoelens van een autonoom persoon zijn reacties op de situatie in het hier en nu, in plaats van een reactie op oude overtuigingen. Wanneer je vanuit het IOKJOK venster naar de wereld kijkt, dan ben je het meest autonoom en waarschijnlijk ook het meest effectief.
2. IOKJNOK: +- Je komt misschien zelfingenomen over. Je hebt misschien ook de neiging om anderen te vertellen hoe zij zich moeten gedragen. Je acht hen niet in staat om je advies op te volgen. Je gaat er vanuit dat anderen niet aan jouw standaard kunnen voldoen. Wanneer je vanuit dit venster naar de wereld kijkt, heb je wellicht een hooghartige en overdreven kritische uitstraling.
3. INOKJOK: -+ Je vindt jezelf minder, kleiner dan anderen. Je straalt hulpeloosheid uit en afwachtendheid. Je hoopt dat anderen de kastanjes voor je uit het vuur halen omdat je hen beter in staat acht de klus te klaren. Je venster op de wereld zal je snel het stempel “gebrek aan zelfvertrouwen” geven.
4. IKNOKJNOK: — Het meest inefficiënte venster op de wereld. Je ziet alleen het falen in jezelf en anderen. Je gelooft niet dat zaken oplosbaar zijn. Je ontwikkelt vanuit dit venster op de wereld een moedeloze uitstraling. Hierdoor gaan mensen je mijden dat je verwachtingen vervolgens bevestigt.
Wanneer je weet door welk venster jij (meestal) naar de wereld kijkt, is dat heel nuttig: je kunt dan – indien gewenst – je kijk op de wereld aanpassen en je rol goed inschatten in bepaalde situaties.
Door welk venster kijk jij naar de wereld?
Wil je onderzoeken door welk venster jij gewoonlijk de wereld bekijkt, doe dan het volgende:
- Neem onderstaand plaatje over op een vel papier, of open het onderstaande plaatje op een nieuwe pagina en draai deze uit:
- Zet in elke kwadrant van het diagram een punt. Plaats deze intuïtief op de plek waar die het meest passend is. Hoe meer naar het midden van het diagram, des te minder is het van toepassing.
- Verbind de 4 punten aan elkaar.
- Zo krijg je een wolkje, waarbij je kunt zien vanuit welk venster jij het meest jouw gedrag laat merken.
Een voorbeeld
Ik heb mijn Vensters op de wereld ingevuld op het plaatje. Als ik dan de punten verbind, dan zie je dit:
Ik spendeer de meeste tijd in IOKJOK. Daarbij ligt de nadruk toch een beetje op JIJ+. In INOKJNOK ben ik maar zeer weinig (gelukkig). Doordat ik dit van mezelf weet, kan ik mezelf helpen. Wanneer ik besef dat ik in IOKJNOK ben, ga ik middelen inzetten om uit dat venster naar IOKJOK te gaan. Ik doe dat door mildheid te gaan voelen voor de ander, zodat ik de ander niet minder hoef te maken.
Andersom gebeurt ook. Dat ik mezelf kleiner maak ten opzichte van een ander. Dan ga ik kijken naar de feitelijke omstandigheden en beur ik mezelf op.
Wat kun jij er mee?
Nadenken over deze vensters op de wereld en proberen inzicht te krijgen in jouw meest gebruikte venster op de wereld, levert nieuwe opties op om bewust jouw overtuigingen, gedrag en gevoelens te beïnvloeden. Bewustzijn omtrent jouw meest gebruikte venster op de wereld is belangrijk om jouw eigen rol in situaties goed te kunnen inschatten. Je bent dan in staat om een realistisch, betrokken en zelfbewuste reactie te vertonen. Overigens is het zo dat je nooit in één venster zit. Misschien wisselt je zelfs elk minuut van perspectief!
Het is dus niet goed of fout om te constateren dat je bv. vaak in INOKJOK zit. Het geeft jou inzicht in jouw voorkeurslevenspositie. Doordat je dit weet, kun je aan de slag om jouw levenspositie zo veel mogelijk naar IOKJOK te krijgen.
Niemand zit altijd in één bepaald venster. Het is een goed streven om zoveel mogelijk vanuit het venster IOKJOK te denken en doen. Door daarmee te oefenen, maak je jezelf telkens meer efficiënter. Daar help ik je uiteraard graag bij. Ik kan je hulpmiddelen geven om telkens meer effectief voor jezelf en je omgeving te zijn.
Bronnen
Handboek Transactionele Analyse Auteurs: Stewart en Joines; Uitgavejaar: 1996 ISBN: 90 6665 203 9
We lossen het samen wel op Auteur: Julie Hay Uitgavejaar: 2004 ISBN: 90 6665 608 6