Slaat jouw fantasie op hol als het moeilijk wordt?

Fantasie in moeilijke gesprekken

Slaat jouw fantasie op hol als het moeilijk wordt? In dit artikel geef ik je handvatten om effectievere oplossingen te vinden en je fantasie constructief te gebruiken.

Als je weet dat je een moeilijk gesprek over een uur zal voeren, dan is hij er hoor…
de verhalenverteller: Je fantasie slaat op hol als het moeilijk wordt!

In geuren en kleuren speel je het gesprek in je hoofd af. Je fantaseert over de richting en uitkomst van het gesprek. Er komen wel 5 varianten voorbij. Je verhalenverteller verzint verhalen waarbij de één een nog gruwelijkere afloop heeft dan de ander. Wat ik zeg en hoe de ander daar op reageert speelt zich allemaal in mijn hoofd af. De ander wordt boos, gaat gooien met dingen, gaat vreselijk huilen en op mijn gemoed inspelen, waardoor ik bakzeil haal….enzovoorts. De uitkomst van het gesprek is in ieder geval zeker: het zal lijken op wat ik altijd meemaak. “The story of my life….” Weet je wel?

Voordat het gesprek begint, ben je eigenlijk al moe. Je ziet er steeds meer tegen op en de anticipatie met al die verhalen in je hoofd, maakt dat je onzeker bent geworden en je twijfelt aan jezelf.

Wanneer het gesprek dan plaats vindt, zie je in elke reactie van de ander die lijkt op wat je van tevoren bedacht had de bevestiging: “Zie je wel, daar gaan we!”
Uiteindelijk gebeurt er wat je bedacht had. Doordat je het bedacht had en je onbewust daar naar toe stuurt, gebeurt het ook nog eens. Zo bevestig je uiteindelijk keer op keer weer “je favoriete rotgevoel!”

Herken je daar iets van?

De Kleine Professor

Deze verhalenverteller heet in de Transactionele Analyse “The little professor” oftewel de Kleine Professor. In het artikel Egotoestanden heb ik je verteld hoe je gedrag zichtbaar kunt maken via het model van de Egotoestanden. Ik heb in een ander artikel iets meer verteld over hoe dat in je binnenwereld werkt met egotoestanden en hoe dat zit met de kleine professor. Wanneer je daar meer over wilt lezen: Structurele analyse egotoestanden van de 2e orde.

De kleine professor bevat de strategieën die je als klein kind hanteerde om met de beperkte middelen die je had problemen op te lossen en zo logisch mogelijk te redeneren. Het is ook jouw intuïtie.

De Kleine Professor die jij was; als klein kind, was dus heel intuïtief, creatief en vol met verrassende ideeën, gedachten en oplossingen.

Nu nog, wanneer je een gevoel in je onderbuik hebt over iemand die je zojuist voor het eerst ontmoet, is het je Kleine Professor die actief is en je een bepaald gevoel over die persoon geeft.

De Kleine Professor probeerde iets logisch te maken van heel beperkte gegevens. Als klein kind had je nu eenmaal onvoldoende feiten, vaardigheden en kennis om een goed onderbouwde oplossing te maken. Toch deed je Kleine Professor dat. Hij maakte een besluit op basis van dat wat het op dat moment kon bedenken. De uitingen van je Kleine professor brengen je nu dus soms ernstig in verwarring. Dan wordt hij de verhalenverteller!

De Kleine Professor en zijn verhalen

Toen jij als klein kind in onbekende situaties terecht kwam en jij er een oplossing voor moest verzinnen, beschikte je over een zeer beperkte hoeveelheid aan informatie, kennis en vaardigheden. Toch moest die oplossing komen. De Kleine Professor maakte van die beperkte hoeveelheid informatie, kennis en vaardigheden een verhaal dat jij begrijpen kon. Een verhaal dat je kon vastgrijpen en dat de wereld op dat moment voor jou begrijpbaar maakte.

Dat verhaal dat je opmaakte uit de gebeurtenis zit nog steeds in je. Soms, als je in een bepaalde situatie terecht komt, dan pikt jouw Kleine Professor dat verhaal op en gaat die voor jou uittekenen. De situatie herken je vaak als een situatie die je angstig maakt. Een situatie waarin je Kind egotoestand actief wordt. Een mooi voorbeeld is dat gesprek helemaal aan het begin van dit artikel.

Je verhalenverteller zorgt er voor dat het gesprek ongeveer zo zal verlopen:

• Je weet dat je een moeilijk gesprek gaat krijgen.
• Diep van binnen, ben je bang voor de gevolgen.
• Je Kind egotoestand activeert.
• De Kleine Professor zoekt een oplossing met zo min mogelijk schade.
• Hij vertelt je de verhalen en die zie je in je hoofd voorbij komen.
• De verhalenverteller wil je beschermen voor de gevolgen van de angst.
• Je verbruikt veel energie en schotelt jezelf allerhande oplossingen voor die onrealistisch en niet helpend zijn.
• Hij heeft te weinig informatie om een goede oplossing te kunnen bedenken en reageert vooral uit angst.
• Hij verzint allemaal mogelijke uitkomsten, gebaseerd op onvoldoende gegevens (want hoe kun je nu voorspellen hoe het gesprek zal gaan verlopen en hoe de ander zal reageren?).
• Het resultaat: de verhalen die je in je hoofd allemaal afspeelt over hoe het gesprek zou kunnen gaan verlopen. Een vermoeiend gepieker in je hoofd en veel spanning in je lijf voor al die mogelijke uitkomsten; de een mogelijk nog slechter dan de ander.

Op naar effectievere oplossingen

Om helpende oplossingen voor het gesprek dat je moet voeren te vinden, geef ik je de volgende handvatten:

• Wees je er van bewust wat je gebruikelijke reacties zijn in dit soort situaties.
• Stel de oplossingen van je Kleine Professor voor jezelf ter discussie.
• Zet bewust egotoestanden in. Bijvoorbeeld:
  • Structurerende Ouder: begrens het gepieker, kalmeer je brein door stop te zeggen.
  • Verzorgende Ouder: stel jezelf gerust.
  • Volwassene: bedenk effectieve oplossingen vanuit het Hier en nu, met alles wat jij te bieden hebt op dit moment aan gedachten, gevoelens en overtuigingen. Bedenk een goede strategie voor het gesprek (bv. welke benadering, vanuit welke egotoestand met name, wat wil je bereiken en wat verwacht je van de ander)
  • Aangepast Kind: kom niet in verzet tegen het wijze gebod van je Structurerende Ouder en voeg je naar diens opdracht.
  • Natuurlijk Kind: Voel je angst! Het is gezond om angst te voelen op zo’n moment. Schud je angst letterlijk van je af en geef je angst genoeg ruimte.
• Wees mild voor jezelf. Als de verhalen toch komen van de verhalenverteller en je gesprek ging niet goed; oordeel niet over jezelf. Je deed wat je kon met alles wat je op dat moment te bieden had. Ga na wat er gebeurde in jezelf op welk moment en wat zou je de volgende keer anders willen doen? Leer er van en wees blij met deze leerkans.

Waarschijnlijk zijn er meer effectievere oplossingen. Ik lees graag in de reacties hoe jij met zulke situaties omgaat en hoe jij werkt naar effectieve oplossingen. Hoe doe jij dat?