Van die gekke of vervelende automatische reacties

Mogelijk herken je iets uit het voorbeeld dat ik nu ga noemen. Ga even met me mee in mijn gedachten:

Je loopt op een zomeravond te genieten van de frisse lucht. Je zit met je gedachten in prachtige landen met schitterende stranden, of je kijkt simpelweg vol bewondering naar wat je in het hier-en-nu om je heen allemaal waarneemt. Sterren, een heldere maan, zacht ruisende bomen en een zwoel windje…..

Je wandelt langs wat struiken, helemaal ontspannen en blij…… tot je ineens vol in een spinnenweb wandelt. In blinde paniek veeg je met wilde bewegingen het plakkerige spul uit je gezicht, springend en denkbeeldige spinnen wegjagend. Je zen-momentje volledig verpest. Je hart voel je in je keel kloppen. De rest van de weg terug ben je druk met al dan niet denkbeeldig webmateriaal uit je gezicht vegend. Thuis kijk je als eerste in de spiegel omdat je zeker wilt weten dat er niet ergens een enorme spin zijn kans zit af te wachten….

Dit voorbeeld ken ik maar al te goed. Ik weet inmiddels dat een kleine Patrick een keer een hooiwagen min of meer zo ontmoette: een hooiwagen, je weet wel zo’n klein rond spinnetje met heel lange poten. Kleine Patrick was lief aan het spelen op de camping. Hij voelde iets kriebelen op zijn been en dat bleek een hooiwagen te zijn. Kleine Patrick raakte in paniek en sloeg wild om zich heen, huilend van angst.

Welk voorbeeld ken jij?

Je lijf onthoud gebeurtenissen met impact

Mijn lijf heeft dat moment onthouden. Opgeslagen. Omdat het voor kleine Patrick impact had. Telkens, wanneer ik nu spinnenweb-ontmoetingen heb, dan trekt mijn lijf de conclusie: LEVENSGEVAAR! Ren! Sla dat beest van je af!

Mijn oudere brein delen hebben wat men noemt een impliciet geheugen. Het slaat somatische (oftewel fysieke) ervaringen op met bijbehorende reacties. Dat impliciete geheugen is sterker dan je rationele geheugen, de neo-cortex. Dat geheugendeel heet impliciet, omdat het beelden, reacties en grove interpretaties opslaat en niet zoals het rationele geheugen details.

Het proces gaat dan als volgt: in mijn ontspannen toestand, onbewust, triggeren signalen van mijn zenuwen de opgeslagen reactie. Hormonen worden vrijgemaakt om de passende reactie uit te voeren. Dezelfde die de eerste keer uitgevoerd werd. Die van blinde paniek met bijpassende lichamelijke bewegingen. Het ziet er misschien in mijn geval koddig uit, maar het is dezelfde reactie als bijvoorbeeld soldaten of vluchtelingen hebben als ze vuurwerk horen afsteken. Het lijf reageert sterker naarmate het gebeuren een sterkere indruk maakte. Vandaar de titel: Ben jij jouw conclusies: het is alsof jouw conclusies van toen jouw reageren van nu bepalen.

Dus: gebeurtenis -> conclusie (fysiek) -> reactie lijf / gevoelens / gedachten -> actie.

Als ik het vertaal naar Transactionele Analyse, dan is mijn conclusie op de gebeurtenis die van de Volwassene in het Kind (“Little professor”). Mijn reactie wordt bepaald door mijn Natuurlijke Kind. Mijn Kritische of Structurerende Ouder bepaalt de juiste acties en bijbehorende gedachten. Uiteindelijk is het mijn Volwassene die me terugbrengt naar het hier en nu en die de zaak relativeert.

Mijn spinnen-reactie is niet levensbepalend. In specifieke situaties gebeurt het me…. en ik kan er zelf om lachen. Maar wat als het gaat om een veel vaker voorkomende gebeurtenis, zoals het dichtslaan van een deur? Of mensen die boos tegen je doen? Dan kan het een stuk vervelender zijn!

Subtiel of ingrijpend

Sommige fysieke reacties op vroegere gebeurtenissen zijn heel subtiel. Zo kan iemand besloten hebben dat hij of zij altijd er voor moet zorgen dat de situatie ontspannen wordt. Die persoon kan wel heel vaak rondlopen met een glimlach op zijn of haar gezicht. Onbewust heeft hij of zij besloten dat dat helpt om situaties te ontspannen. Mogelijk vraagt het continu veel energie van die persoon.

Dat glimlachen is een heel subtiele. Andere reacties zijn veel ingrijpender. Zoals de soldaat die terugkeert uit een oorlogsgebied en bij luide geluiden onder de tafel kruipt. Als automatische reactie.

Hoe help je jezelf hieruit?

Ik heb, al jaren geleden, ontdekt dat mijn spinnen-reactie te relateren valt aan dat ene momentje dat kleine Patrick meemaakte. Dat is belangrijk. Weten welke oorzaak ten grondslag ligt aan je huidige reactie. Bewustzijn. Want dat weten, maakt dat je er iets aan kunt doen. Dan krijg je opties (weet je nog: zorg er voor dat je in elke situatie minimaal 3 oplossingsrichtingen hebt, zodat je kunt kiezen!)

In mijn geval haal ik de feiten er bij (want spinnen zijn maar klein en banger voor ons dan wij voor hen zouden moeten zijn. Hier in Nederland in ieder geval wel) en zorg ik er voor dat door mijn ademhaling te controleren, ik weer ontspan. Verder relativeer ik mijn reactie ook nog eens. Ik glimlach om mijn fysieke reactie en plaats het zo in de juiste context.

Het zijn jouw conclusies die jouw lijf ooit maakte. De vraag is….. ben jij jouw conclusies?

Ik ben benieuwd hoe jij jouw eigen reacties herkent en wat jij doet om jezelf er uit te helpen? Hieronder in de reacties lees ik graag jouw reflectie hierop!

Hoe fijn is het als je jouw onderzoek naar jouw conclusies met mij kunt doen! Ik steun je er graag bij. Mail me of bel me, dan bespreken we de opties!